به مناسبت ۱۶ بهمن، روز جهانی نوتلا
کیت‌لاین/ سرویس تحریریه: در سال ۲۰۰۷ سارا روسو، بلاگر آمریکایی، که شیفته‌ی کرِم فندقی-شکلاتیِ نوتلا بود، در وبلاگ‌اش روز ۵ فوریه را روز جهانی نوتلا نام‌گذاری کرد تا علاقه‌مندان این محصول قدیمی و محبوب، خاطرات خود را با آن مرور کنند یا به ابتکار خود خوراکی‌ای با نوتلا درست کنند و عکس‌اش را به اشتراک بگذارند. استقبال خوانندگان وبلاگ روسو، و فعالان فضای مجازی آنقدر پرشور بود که چند سال بعد گروه صنعتی فرِرو، که تولیدکننده‌ی نوتلا بود، حقوق معنوی این نام‌گذاری را از روسو خرید و روی آن تبلیغ کرد.
نوتلا حالا بیشتر از ۵۰ سال است که در سراسر جهان تولید و عرضه می‌شود. دو ایده‌ی اصلی تولید نوتلا، یکی ترکیب طعم کاکائو با فندق، و دوم، شکل کرمی آن بوده است. ایده‌ی نخست، از نوعی شیرینی سنتیِ منطقه‌ی پیه‌مونته‌ی ایتالیا گرفته شده است. در اوایل سده‌ی نوزدهم در دوره‌ی امپراتوری ناپلئون، واردات اجناس انگلیسی به اروپای تحت سلطه‌ی فرانسه ممنوع، و از همین رو کاکائو در ایتالیا کمیاب شد. به همین دلیل میکله پروشه، قناد اهل تورین (مرکز منطقه‌ی پیه‌مونته)، خمیر فندق را، که در آن منطقه کشت می‌شد و به وفور در دسترس بود، با شکلات ترکیب کرد. نام آن شیرینی را جاندویا گذاشت که یکی از شخصیت‌های تئاتر سنتی ایتالیا (کمدیا دل‌آرته) بود و نماد شهر تورین به شمار می‌آمد.
اما ایده‌ی دوم از آنِ میکِلِه فرِرو قناد اهل آلبا، از شهرهای پیه‌مونته، بود. بعد از جنگ جهانی دوم، باز هم کاکائو در ایتالیا کمیاب و گران و از همین رو اقبال به جاندویا بیشتر شد. فررو در کنار پدرش، جاندویا را که شیرینی گرانی بود، با قیمتی ارزان عرضه کرد و بین توده‌های مردم جا انداخت. بعد از چند سال به این فکر رسید که این شیرینی را نه به صورت جامد و پیچیده در کاغذ، بلکه به صورت کِرِمی در شیشه عرضه کند. او نام این شیرینی کِرِمی را سوپرکرِما جاندویا گذاشت و در ۱۹۶۴، وقتی صادرات‌اش به سرتاسر اروپا آغاز شد، آن را به نوتلا تغییر داد (که معنایش «فندقک» است).
صادرات نوتلا باعث شد که میکله فررو در زمان مرگش در سال ۲۰۱۵ با حدود ۲۷ بیلیون دلار ثروت خالص، ثروتمندترین شهروند ایتالیا باشد. در سال ۲۰۱۳ حدود ۳۶۵ میلیون کیلوگرم نوتلا تولید و به بیشتر از ۱۶۰ کشور صادر شد. فررو امروز یک شرکت چندملیتی با بیش از ۳۴۰۰۰ کارمند است که نوتلا را در چندین کارخانه در نقاط مختلف جهان تولید می‌کند و علاوه بر آن، محصولات دیگرش همچون شکلات‌های مغزفندقیِ فررو روشر و ترافل‌های نارگیلی رافائلو و شکلات‌های تخته‌ی کیندر، شهرت و صادرات بین‌المللی دارد. در سال ۲۰۱۸ فررو خریدار حدود ۳۰ درصد فندق کل سیاره بود و حدود ۱۱ بیلیون دلار محصول فندقی-شکلاتی فروخت. این شرکت در حال حاضر، دومین شرکت بزرگ شیرینی‌سازی جهان است. جووانی، پسر و وارث میکله فررو، در سال ۲۰۱۹ با ۳۲ بیلیون دلار ثروت، پولدارترین ایتالیایی و بیست و هفتمین ثروتمند جهان شناخته شد.
اما چرا نوتلا اینقدر محبوب شد؟ نخستین دلیل ارزانی آن بود. در سالی که نخستین شیشه‌ی نوتلا به بازار عرضه شد، قیمت آن یک ششم قیمت همان مقدار کرم کاکائو بود. چنانکه روبرتا ساساتِلی، استاد جامعه‌شناسی فرهنگی در دانشگاه میلان، می‌گوید نوتلا برای ایتالیایی‌ها مظهر «پاپ‌لوکس» است، یعنی محصول لوکسی که نه برای مصرف عده‌ای معدود، بلکه برای مصرف همه است. هم ارزان است، و هم ارزنده. از سوی دیگر، به گفته‌ی این فرهنگ‌شناس ایتالیایی، نوتلا برای ایتالیایی‌ها تداعی‌کننده‌ی هم‌زمان سنت و مدرنیته است. شیشه وجه سنتی و درب پلاستیکی قسمت «مدرن، ارزان، و کاربردی» بسته‌بندی نوتلا ست. ساساتلی می‌گوید شکل کِرِمی نوتلا به شما اجازه می‌دهد که کمی از آداب رسمی تخلف کنید، در عین رعایت ادب بی‌پروا باشید و دور لب‌تان را شکلاتی کنید. نوتلا یک «تخلف مؤدبانه» است، ویژگی‌ای که در تبلیغات نوتلا نیز نمود یافته است.
اما نوتلا برای ایتالیایی‌ها معنا و تداعی ملی‌گرایانه هم دارد. آنها نوتلا را تولید ملی‌شان می‌دانند و به آن افتخار می‌کنند. فررو برای بسیاری از ایتالیایی‌ها الگویی موفق از سرمایه‌داری ملی است که مهر هویت و سنت ایتالیایی را بر خود دارد. خود شرکت فررو نیز با حمایت مالی از تیم ملی فوتبال ایتالیا در سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۱ این تداعی ملی‌گرایانه را تقویت کرد. ماتئو سالوینی سیاست‌مدار ملی‌گرای راست ایتالیایی، برای نشان دادن عرق ملی و حمایت‌اش از تولید داخلی بارها عکس نوتلا خوردن‌اش را در فضای مجازی منتشر کرد. زمانی که در گزارشی اعلام شد بیشتر فندق مصرفی نوتلا از ترکیه تأمین می‌شود، سالوینی به طرفداران‌اش گفت که برای حمایت از کشاورزان ایتالیا دیگر نوتلا نخورند. فررو بلافاصله اعلام کرد که برای فندق مصرفی‌اش، باغات فندق را تا سال ۲۰۲۵ گسترش خواهد داد (در واقع میزان فندق مورد نیاز فررو، بیشتر از تمام تولید فندق ایتالیا ست. مطابق آمار فائو در ۲۰۱۷، ترکیه هفتاد درصد فندق و ایتالیا ۲۰ درصد فندق جهان را تولید می‌کند). با این حال همین نکته باعث شد شرکت باریلا که رقیب فررو در تولید کرم فندقی-شکلاتی در ایتالیا است، در ژانویه‌ی ۲۰۱۸ محصولش را با شعار «۱۰۰ درصد فندق ایتالیایی» به بازار عرضه کند.
هر قدر محبوبیت نوتلا قطعی و بلامنازع بوده، ارزش غذایی آن مورد مناقشه و بحث قرار گرفته است. فررو دستور تهیه‌ی نوتلا را آنقدر رازآمیز و افسانه‌ای می‌دانست که تا سال ۲۰۱۱ (یعنی نزدیک پنجاه سال) اجازه‌ی بازدید خبرنگاران از کارخانه‌ی تولید نوتلا در آلبا را نداد (گاردین در گزارشی مخفی‌کاری این شرکت را با ناسا مقایسه کرد). اما روشن است که مواد اولیه‌ی نوتلا، شامل شکر (۵۷ درصد)، روغن خوراکی پالم (حدود ۲۰ درصد)، خمیر فندق (حدود ۱۳ درصد)، شیر چرخ‌کرده (حدود ۷ درصد) و مقداری کاکائو ست. در واقع میکله فررو برای ایجاد حالت کِرِمی در جاندویا، روغن گیاهی به آن اضافه کرد چرا که ترکیب کاکائو و خمیر فندق، در دمای محیط سفت و منجمد می‌شود (جاندویای سنتی شامل ۷۲ درصد فندق و ۲۰ درصد کاکائو می‌شد).
میزان زیاد شکر در نوتلا بارها مورد انتقاد کارشناسان تغذیه قرار گرفته است. در دسامبر ۲۰۱۷ زنی کالیفرنیایی به دادگاه ایالات متحد شکایت کرد که فریب تبلیغات دروغین شرکت فرِرو خورده و هر روز صبح به دختر چهارساله‌اش نوتلا داده است. در این آگهی بازرگانی، نوتلا بخشی از «صبحانه‌ی سالم» معرفی می‌شده است، در حالی که میزان شکر موجود در این محصول، حتی برای مصرف روزانه‌ی کودکان نیز زیاد است. نتیجه‌ی این دعوای حقوقی، محکومیت فررو به پرداخت ۳ میلیون دلار جریمه بود. مصرف‌کنندگان آمریکایی که مدعی بودند فریب تبلیغ دروغین را خورده‌اند، به ازای هر شیشه نوتلا، ۴ دلار غرامت گرفتند. علی‌رغم این مسأله، محبوبیت نوتلا در ایالات متحد کمتر از قبل نشده است. فررو در سال ۲۰۲۰ هتلی ۷۰ اتاقه (با نام هتلا نوتلا) در کالیفرنیا، برای علاقه‌مندان این محصول افتتاح خواهد کرد که دکور و منوی رستوران آن مبتنی بر شیشه‌های نوتلا ست.
نوتلا آنقدر به دهان مردم مزه کرده که بعید است به خاطر شکر زیاد یا چربی اشباع‌شده از آن صرف‌نظر کنند. و این یکی از رازهای صنعت خوراک در جهان است: مهم‌تر از همه چیز، باید خوشمزه وخاطره انگیز باشید.
گردآوری: علی تدین
مقاله بسیار جالبی در مورد شکلات جذاب و محبوب خوشمزه نوتلا بود…